| اگر جسم (1) بر جسم (2) نیرو وارد کند، جسم (2) نیز متقابلا بر جسم (1) وارد میکند، اگر نیرویی را که جسم (2) بر جسم (1) وارد میکند F و نیرویی را که جسم (1) بر جسم (2) وارد میکندF بنامیم، این دو نیرو هم اندازه ، هم راستا و در دو سوی مخالف یکدیگرند: F = -F
|
|
شخصی را در نظر بگیرید که طنابی را در دست دارد و آنرا میکشد، نیرویی از دست شخص بر طناب وارد میشود. عامل وارد کننده این نیرو دست شخص و جسمی که نیرو بر آن وارد میشود طناب است. متقابلا طناب نیز در محلی که با دست وی تماس است نیرویی بدست وارد میکند. با آزمایش در مییابیم که هر گاه جسمی به جسم دیگر نیرو وارد کند جسم دوم نیز همواره نیرویی به جسم اول وارد میکند، این نیروها از نظر بزرگی مساویاند، ولی جهتشان مخالف هم است. بنابراین وجود یک نیروی منزوی منفرد محال است.
مفهوم قانون سوم
مفهوم اساسی در قانون سوم نیوتن این است که نیروی تک در طبیعت وجود ندارد. هر نیرویی که در محلی سراغ گرفته شود، قطعا نیروی دیگری با همان اندازه و در جهت مخالف آن وجود دارد. یعنی نیروهای موجود در طبیعت همواره بصورت دو تایی هستند، همانطور که تکه چوبی که فقط یک سر داشته باشد وجود ندارد. اگر یکی از این دو نیرو را کنش (عمل) بنامیم نیروی دیگر واکنش (عکس العمل) نامیده میشود. تفاوتی ندارد که کدام نیرو را کنش و کدام نیرو را واکنش بنامیم. در اینجا علت و معلول مورد نظر نیست، بلکه برهمکنش متقابل همزمان مورد توجه است.
به عنوان مثال همانطور که پای فوتبالیست بر توپ فوتبال نیرو وارد میکند، متقابلا توپ فوتبال نیز بر پای فوتبالیست نیرو وارد میکند (اگر در وجود این نیرو شک دارید، برای یکبار هم که شده به جای توپ با یک آجر فوتبال بازی کنید!). مفهوم برهم دو طرفه بودن است، مثلا نیروی گرانش ، برهمکنش دو جرم بر یکدیگر و نیروی الکتریکی - مغناطیسی برهمکنش دو بار الکتریکی بر یکدیگر است.
بی دقتی در استفاده از قانون کنش و واکنش و مسأله تناقض
فرض کنید که اسبی کالسکهای را میکشد طبق قانون سوم نیوتن کالسکه نیز با همان نیرو اسب را در جهت مخالف میکشد، پس اسب میتواند کالسکه را به حرکت در آورد؟ اشکال این استدلال به این صورت است: اگر میخواهیم بدانیم که آیا اسب میتواند حرکت کند یا نه، باید نیروهای وارد بر اسب را در نظر بگیریم. نیرویی که بر کالسکه وارد میشود هیچ ربطی به این مسأله ندارد.
اسب به این دلیل میتواند حرکت کند که نیرویی که با سمهایش وارد میکند بزرگتر از نیرویی است که کالسکه با آن اسب را به طرف عقب میکشد و کالسکه به این دلیل به حرکت در میآید که نیرویی که اسب با آن کالسکه را بطرف جلو میکشد بزرگتر از نیروهای اصطکاکی است که کالسکه را به طرف عقب میکشند. برای اینکه بدانید یک جسم حرکت میکند باید نیروهای وارد بر آنرا بررسی کنیم. کنش و واکنش هیچگاه بر یک جسم وارد نمیشود.